7. mühür

1-
onsekizinci filmi olan bir yaz gecesi gülümsemeleri cannes'da gösterilince bir anda tanınan isveçli yönetmen ingmar bergman'ın ünü, ertesi yıl, 1957 yılında cannes'da 7. mühür filminin gösterilmesiyle katlanarak artar, tüm dünyanın ilgilendiği bir yönetmen olur. savaş sonrası yapılan önceki filmlerinde yoğun karamsarlık, umutsuzluk gözlenirken yedinci mühür filmiyle yönetmen, tüm bu bulantılı, karışık huzursuzluk için bir tarif bulmaya çalışıyor gibidir. bu filminde ve sonraki bazı filmlerinde ruhsal, merafizik ögeler nedeniyle kamerasını sık sık gökyüzüne yöneltmesi nedeniyle, günlük sorunlarla uğraşmayı tercih eden, bergman sinemasını küçümseme eğiliminde olan genç isveçli yönetmenlerce, bergman'ın

a) meteoroloji sineması

b) dikey sineması

c) tanrısal sineması

d) metafizik sineması

şeklinde adlandırılmıştır.

2-

7. mühür filmi 14. yüzyıl ortalarında geçer. şövalye antonius block ve silahtarı jöns on yıl süren haçlı seferinden dönmektedirler. yorgun ve bıkkındırlar. anayurtlarında veba salgını vardır. o dönemde vebanın, tanrı'nın günahkar kullarını cezalandırmak için uyguladığı bir cezalandırma yöntemi olduğuna inanılırdı. bu sırada dış ses yuhanna incili'nin 10/7 babından şunları söyler: "ve kuzu 7. mührü açınca göğü bir sessizlik bürüdü. bu yarım saat kadar sürdü ve 7 melek ellerindeki 7 borazanı çalmaya hazırlandılar." incil'in bu sözleri neyi haber vermektedir? (ayrıca bilen biri varsa cehaletimi mazur görerek bana açıklayabilir mi, buradaki kuzudan kasıt isa mı? çünkü yuhanna isa'ya "tanrının kuzusu"diye seslenmektedir hep.)

a) kıyameti

b) isa'nın yeniden doğuşunu

c) doğal felaketlerin süreceğini

d) yeni bir savaşı

3-

siyah pelerini içinde ölüm gelir. antonius block ona satranç oynamayı teklif eder. çünkü zamana ihtiyacı vardır. satranç sürdükçe ölüm canını almayacak, şövalye de kendisi için gerekli olan zamanı kazanmış olacaktır. şövalye niçin zaman istemektedir ölümden?

a) uzun zamandır görmediği sevgilisi dulcinea'yı son bir kez görebilmek için

b) tanrıyı aramak için

c) kuzeni roderick usher ile buluşup, şatonun mahzeninden geldiği sanısı ile huzursuzlaşıp geceleri uykusunu kaçıran o tıkırtıların nedenini sormak için

d) stalker ile buluşup, o gizemli yolculuğa çıkmak ve her şeyin gerçekleştiği zone'a ulaşabilmek için

4-

ve işte bergman'ın en mutlu çifti görünür. hokkabaz jof ve eşi mary. masum, iyimser, neşeli, eğlenceli bir çift. sağlıklı, tatlı bir bebekleri var. onlar sahnedeyken kuşlar cıvıldar. jof öyle saf ve günahsızdır ki metafizik, dinsel figürleri görebilmektedir. sevgili karısı ona inanmaz ve bu hayalleri başkasına anlatmaması için uyarır onu. sahnede ilk göründükleri sabah jof, yine bir hayal görür. kimi?

a) kalenin burçlarında danimarka kralının hayaletini

b)sekiz yaşında bir kız, on yaşında bir erkek çocuk, mürebbiyelerinin elinden tutmuş korkuyla kaçıyorlar, arkalarında da iki hayalet.

c) altın bir taç giymiş kutsal meryem, çocuk isa'nın elinden tutmuş, onu yürütüyor

d) cloak lane evini ve penceresinde de dr dee'yi büyü yaparken

5-

kafasındaki sorunlarla boğuşan bergman, filmlerinde sanki sesli düşünür, bu sorunları enine boyuna konuşup, umutsuzca bir çözüme ulaşmaya çalışır. kendilerine ve tüm varoluşsal sorunlara derinlemesine ama hep kuşkuyla bakan karakterleri, bu sorunları içtenlikle ve şiddetle çözmeye uğraşırlar. 7. mühür’de bergman, tanrı’yı arar, tanrı’nın varlığının işaretlerini görmek ister. nitekim yolculukları sırasında şövalye ve silahtarı bir kiliseye gelir. silahtar, kilisenin duvarına korku dolu bir veba hikayesi çizmekte olan ressamla konuşur. silahtar tanrıtanımazdır, bütün metafizik sorunlar için rasyonel bir yanıtı vardır. bu da onu alaycı, eğlenceye düşkün, yaşama bağlı biri yapmaktadır. mesela, yol boyu şarkı söyler, içki içer, kızlarla eğlenmeyi sevdiğini söyler vs. ressamla konuşurken, on yıl boyunca haçlı seferleri sırasında çektikleri eziyeti anlatır ve der ki; “hepsi tanrı adınaydı. bu sefer öyle anlamsızdı ki ancak bir idealistin planı olabilir.”:)

bu arada bergman’ın babasının lutherci bir papaz olduğunu ve lutheryan kiliselerde bu tür grafik ve ikonaların serbest olduğunu, babası iş başındayken kilisede olan çocuk bergman’ın babasını dinlemek yerine, yaratıcılığını, duvarlardaki bu resimlerle beslediğini söyleyebiliriz. babasından hoşlanmayan bergman’ın filmlerinde papazlar hep olumsuz karakterlerdir. geçelim. silahtar, ressamla içip, sarhoş olup, kendisini tarif eden, eğlenceli bir resim çizerken, şövalye içeriye, acı dolu isa heykelinin altına gider (aynı heykel kuzey ışıkları filminde de yok muydu?). çan çalmaya başlar ve şövalye, demir kafes arkasında pelerinli birini görür, onunla konuşmaya başlar. bu pelerinli kişi kimdir

a) elbette kilisenin rahibi

b) satranç oynadığı ölüm meleği

c) kasabalının dışladığı, şeytanla günaha girdiği söylenen cadı kadın

d) daha önceki sahnede gördüğümüz hokkabazın eşi mary

6-
her bergman filmini izledikten sonra olduğu gibi 7. mühür filminde de senaryoyu enine boyuna okuma isteği uyandıran şu konuşma çok iyidir. bizzat benim, bizim endişelerimizi dillendiriyor gibidir.

şövalye: olabildiğince açık konuşmak istiyorum. ama kalbim boş. bu boşluk, yüzüme tutulan bir ayna gibi kendimi görüyorum. içim korku ve tiksintiyle doluyor. insanlara karşı duyarsızlığımla, kendimi çevremden soyutladım. şimdi bir hayaletler dünyasındayım. rüyalarım ve hayallerimde tutsak kaldım.

ölüm: yine de ölmek istemiyorsun?...

şövalye: hayır… istiyorum.

ölüm: neyi bekliyorsun?

şövalye: bilgi istiyorum.

ölüm: garanti istiyorsun.

şövalye: her neyse… insanın duyularıyla tanrı’yı kavraması o kadar imkansız mı? o neden yarım vaadlerin ve görünmeyen mucizelerin ardına saklansın? kendimize inancımız yoksa, başkasına nasıl inanç duyabiliriz? benim gibi inanmak isteyen, ama yapamayanlara ne olacak?... ya inanmayanlar, inanamayanlar?... içimdeki tanrı’yı neden öldüremiyorum? onu kalbimden atmak istememe rağmen neden alçaltıcı ve acı verici şekilde içimde yaşamaya devam ediyor? neden her şeye rağmen bu şaşırtıcı gerçeklikten kurtulamıyorum?

ben bilgi istiyorum! inanç ya da varsayım değil, bilgi! tanrı’nın elini uzatıp kendini göstermesini ve benimle konuşmasını… karanlıkta ona sesleniyorum, ama sanki hiç kimse yok.

ölüm: belki de kimse yoktur.

şövalye: o halde yaşam korkunç bir şey. her şeyin bir hiç olduğunu bilen biri ölüm karşısında yaşayamaz!.

ölüm: çoğu insan ne ölümün ne yaşamın hiçliğini düşünür.

şövalye: ama bir gün her şeyin sonunda karanlıkla yüzleşmeleri gerekecek…

ölüm: evet. o gün…

şövalye: korkumuzdan bir imge yaratır ve sonra da o imgeye bir tanrı adını veririz.

bu sorumuz bir yorum sorusu ve doğrudan kaçak’a. bergman filmlerine, nihilist meseleler dolayımında bakıp, bizim için yazabilirse, zevkle okuruz.

7-

şövalye ve silahtar civarda dolaşırken bir köye gelirler. silahtar bir eve girer ve orada vebadan ölmüş bir kadını görür. o sırada, yukarıdan gizlice eve birinin girdiğini görür ve kapının arkasına saklanır. adam, ölü soyucudur, ölü kadının yüzüğünü, bileziğini çalar. o sırada silahtar çıkar ve onu tanıdığını söyler; adam ilahiyat fakültesinden biridir, bir din adamıdır. silahtar’a pişkin ve alaycı yanıtlar verir. insanların ve tanrı’nın onları duymadığını söyleyerek inançsızlığını gösterir. İnanç, din adamı olsun ya da olmasın herkesin sorunudur bergman filmlerinde. bizzat din adamının inanç sorunu olduğunu kış ışıkları filmindeki rahip dolayımında da bizzat görürüz zaten. bergman, özellikle din konusuna dışardan, alaycılıkla ve yargılayıcılıkla hiç yaklaşmaz. insan kendisiyle baş başayken inanç konusuna nasıl yaklaşırsa öyle içerden sorgular meseleyi. bergman kamerası kiliseye girer ve tanrı’yı orada arar.bu arada, hırsızın çaldığı gümüş, pahalı bilezik sonunda kimin olacak?

a) hokkabazın karısı mary’nin

b) silahtarın hizmetkarının

c) şeytanla günaha giren kadının

d) maalesef kuyuya düşecek

8-
kumpanya köye ulaşır; ölümün, karamsarlığın, korkunun ve bu insanların inançlarındaki dehşet saçan tanrı’nın kol gezdiği köye bir anda şenlik gelir. kuş sesleri, müzik, masum bir eğlence… insanların yüzü güler, korkularını unuturlar, çok güzeldir bu sahne. ama bir anda ilahi sesleri, siyah pelerinlerinin kapişonları altında yüzleri gizli din adamları, ellerinde tütsüler… alana gelirler. Ellerinde isa heykelini ve sırtlarında kocaman çarmıhı taşırlar, günahkarlar kırbaçlanır ve alanı bir anda tanrı’nın elçilerinin kasveti, korkutuculuğu doldurur. eğlenen insanlar korku dolu bakışlarla diz çöker, göz yaşı dökerler. Hırsız-rahip insanlarla alay ederek, küçümseyerek, vebayı, ölümü, tanrı’yı ve hepsinin öleceğini hatırlatır.

hırsız-rahip daha sonra handa birisini günah keçisi gibi gösterip onunla hem eğlenir hem kavga eder. kimdir bu?

a) silahtar

b) hokkabaz

c) şövalye

d) ressam

9-

işte yine mutluluk tablosu: hokkabaz jof, karısı mary, misafirleri ile piknik yapar, müzik çalar, neşeyle konuşurlar. şövalye hiç olmadığı kadar huzurludur; “inanç taşıması zor bir yüktür. ne kadar yüksek sesle çağırırsan çağır, karanlıktan sıyrılıp, hiç gelmeyen biri gibi,” der. bergman karakterinin meselesi neyse, obsesif bir şekilde dünyaya hep o mesele dolayımında bakar böyle. mary misafirlerine ikramda bulunur ve hepsi aynı kaptan iştahla yiyip içerler. ne ikram etmiştir mary?

a) kara ekmek ve elma şarabı

b) soğuk et ve bira

c) yaban çileği ve süt

d) cevizli çörek ve çay

10-
hep birlikte yolculuk ederler. gecede esrarlı bir hava vardır, ay, bulutlar, rüzgar… oysa bunları esrarlı gören ve bakışları doğrultusunda yorumlayan hep insanlardır. aslında tanrı da insanların gördükleriyle onun varlığını ve işaretlerini yorumladıkları bir şeydir bu bağlamda. çünkü tanrıtanımaz silahtar doğayı olduğu gibi görür ve insanların metafizik yaklaşımlarına paralel rasyonel açıklamalar yapar. mesela, karşılarına çıkan cadı yakıcıları, cadı kızı ateşe koyduklarında, “onunla kim ilgilenecek,” diye söylenirler, “melekler mi, şeytan mı, hiçlik mi?” silahtar, “hiçlik efendim,” diye yanıtlar hiç kuşku duymadan.

yolculuk sonunda şövalye’nin şatosuna gelirler. karısı onlara kahvaltı hazırlar ve masada incil’den filmin girişinde duyduğumuz 7 mühür bölümünü okur. ölüm kapıyı çalar ve herkes kendi inancı ölçüsünde ve saygıyla karşılar ölümü.

son sahnede hepsini tepede uzaktan görürüz. Hepsi elele, dansederek ilerlemektedir. bergman bu sahneyi çekmek için teknik yetersizlik içinde olduğunu ve tam da istediği gibi çekemediğini söylemiştir. mutlu ve masum bir tanrı inancı taşıyan, saf hokkabaz ailesinin kurtulmuş olması umut vericidir ve iyi bir son duygusu verir, ama yine de hüzünlü bu sondur bu. ölüm, kafilenin en önünde elinde ne taşıyarak ilerlemektedir?

a) incil

b) çarmıhta isa heykeli

c) tırpan ve kum saati

d) kuru kafa

//

justine, muhteşemsin! soruları boşver, yanıtların şahane. çay içer misin?

şuradan